Mười biểu đồ giải thích dự luật “One Big, Beautiful Bill” của Trump

Cải tổ thuế và chi tiêu có thể gây rắc rối cho nước Mỹ

Ngày 3/7, Quốc hội Mỹ đã trao cho Donald Trump món quà Quốc khánh mà ông mong muốn: với 218 phiếu thuận và 214 phiếu chống, Hạ viện do Đảng Cộng hòa kiểm soát đã thông qua Đạo luật “One Big, Beautiful Bill” (BBB) – đạo luật quan trọng nhất trong nhiệm kỳ hai của ông Trump.

Để kịp thời hạn ngày 4/7 mà ông Trump đặt ra, Hạ viện đã thông qua nguyên vẹn dự luật từ Thượng viện, vốn chỉ vừa được thông qua vào ngày 1/7. Nhiều dự báo cho thấy sự kết hợp giữa các khoản giảm thuế không có nguồn bù đắp và tăng chi tiêu sẽ khiến thâm hụt ngân sách Mỹ nới rộng, làm suy yếu tăng trưởng dài hạn và gây tổn hại cho người nghèo nhất. Các biểu đồ dưới đây cho thấy mức độ tác động.

1. Tác động nợ công trong 10 năm của BBB

Chính quyền Trump khẳng định BBB sẽ giúp giảm vay nợ. Tuy nhiên, điều này chỉ đúng nếu giả định các khoản giảm thuế trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump (dự kiến hết hiệu lực cuối năm nay) đã được coi là vĩnh viễn, dù thực tế chúng từng được tính là tạm thời.

Ngoài việc biến các khoản giảm thuế “tạm thời” thành vĩnh viễn, BBB còn bổ sung thêm nhiều ưu đãi thuế mới, cũng được tuyên bố là tạm thời nhưng nhiều khả năng sẽ kéo dài. Theo Ủy ban Ngân sách Liên bang có Trách nhiệm, dự luật sẽ làm tăng nợ công Mỹ thêm 4,1 nghìn tỷ USD trong 10 năm tới nếu các điều khoản tạm thời thực sự chỉ là tạm thời. Nếu tất cả điều khoản này trở thành vĩnh viễn, tổng mức tăng nợ công sẽ lên tới 5,5 nghìn tỷ USD.

2. Nguồn gốc thâm hụt ngân sách của BBB

Biểu đồ thứ hai cho thấy các khoản mục đóng góp vào thâm hụt ngân sách. Lớn nhất là việc gia hạn giảm thuế năm 2017 – bao gồm giảm mạnh thuế thu nhập cá nhân. Ngoài ra còn có ưu đãi thuế cho tiền tip, làm thêm giờ, tăng khấu trừ thuế SALT, cũng như lập “Trump accounts” cho trẻ sơ sinh với khoản hỗ trợ trong ba năm đầu đời.

Dự luật cũng tăng mạnh chi tiêu cho Bộ Quốc phòng và Cơ quan Thực thi Di trú & Hải quan, nhằm tăng số lượng trục xuất người nhập cư. Tất cả các khoản chi này chỉ được bù đắp một phần bởi các biện pháp khác.

Bar chart illustrating the sources of increased federal deficit resulting from the BBB, including permanent tax cuts and new spending.

3. Dự báo thay đổi GDP

Các khoản giảm thuế dự kiến sẽ giúp kinh tế Mỹ tăng trưởng nhẹ trong ngắn hạn (dù các nhà kinh tế vẫn đang tính toán tác động của phiên bản cuối cùng của dự luật). Điều này có thể lý giải cho sự sôi động của thị trường chứng khoán hiện nay. Tuy nhiên, về lâu dài, triển vọng lại khác.

Dự thảo ban đầu của Hạ viện (nay đã bị thay thế) từng được dự báo sẽ khiến GDP Mỹ giảm 2% vào năm 2050, theo Phòng Thí nghiệm Ngân sách Yale. Nợ công tăng cao sẽ đẩy lãi suất lên, làm giảm đầu tư tư nhân. Phiên bản cuối cùng, với chi phí lớn hơn, có thể còn gây hại nhiều hơn. Một số dự báo lạc quan hơn cho rằng thuế thấp sẽ khuyến khích lao động và đầu tư, phần nào bù đắp tác động tiêu cực.

4. Nợ công tính theo % GDP

Nợ công của Mỹ đã tăng vọt sau khủng hoảng tài chính 2007–09 và đại dịch COVID-19, tỷ lệ nợ/GDP hiện đã gần mức sau Thế chiến II. Việc gia hạn các khoản giảm thuế mà không có nguồn bù đắp sẽ khiến tỷ lệ này còn tăng cao hơn nữa.

Phòng Thí nghiệm Ngân sách Yale ước tính, nếu các ưu đãi thuế mới được duy trì vĩnh viễn, nợ công Mỹ sẽ lên tới 186% GDP vào năm 2055, vượt xa mức 117% nếu các ưu đãi thuế 2017 hết hiệu lực.

5. Chi trả lãi nợ tính theo % GDP

Một hệ quả của nợ công tăng là chi phí trả lãi nợ của chính phủ. Lãi suất đã tăng mạnh sau đại dịch và vẫn duy trì ở mức cao. Lãi suất cao cộng với khối lượng nợ lớn đồng nghĩa chi phí trả lãi sẽ tăng vọt. Năm ngoái, chi phí này chiếm 3% GDP, nhưng dự báo sẽ tiếp tục tăng mạnh trong các thập kỷ tới và BBB có thể khiến con số này còn cao hơn nữa.

Càng nhiều ngân sách dành cho trả lãi, các chính trị gia càng dễ bị cám dỗ mặc định hoặc gây lạm phát để giảm nợ, thay vì tăng thuế hay cắt chi – những việc khó thực hiện về chính trị. Nếu nhà đầu tư trái phiếu lo ngại kịch bản này, họ có thể bán tháo trái phiếu, đẩy lãi suất lên cao hơn nữa. Không thể dự đoán khi nào khủng hoảng sẽ xảy ra, nhưng dự luật này làm nguy cơ đó tăng lên.

6. Thay đổi thu nhập hộ gia đình

Dù ông Trump nói nhiều về giúp đỡ người nghèo, những người hưởng lợi lớn nhất từ BBB lại là người giàu. Phân tích của Đại học Pennsylvania cho thấy, người Mỹ thu nhập dưới 18.000 USD/năm sẽ mất 165 USD vào năm 2027 (tương đương 1,1% thu nhập), và đến 2033 mức mất mát trung bình tăng lên 1.300 USD (7,4% thu nhập). Trong khi đó, nhóm giàu nhất 0,1% (trên 4,45 triệu USD/năm) sẽ được lợi hơn 300.000 USD (tăng 2,3%), chủ yếu nhờ giảm thuế doanh nghiệp và cá nhân. Tuy nhiên, lợi ích này sẽ giảm dần khi các cải cách khác có hiệu lực.

7. Mất nguồn tài trợ SNAP liên bang

Thu nhập giảm ở nhóm dưới phản ánh việc cắt giảm các chương trình phúc lợi hỗ trợ người nghèo nhất nước Mỹ. Một mục tiêu lớn là chương trình tem phiếu thực phẩm SNAP. Dự luật chuyển một phần chi phí cho các bang và siết chặt điều kiện nhận trợ cấp.

Kết quả có thể là gần 300 tỷ USD bị cắt giảm và 1,3 triệu người mất quyền lợi. Phân tích của Commonwealth Fund cho thấy tác động nặng nề nhất sẽ rơi vào các bang mà ông Trump nhận được nhiều ủng hộ, như Mississippi. (Đảng Cộng hòa đã hoãn các quy định mới về lao động đến sau bầu cử giữa nhiệm kỳ năm tới.)

8. Cắt giảm Medicaid liên bang

Thay đổi lớn nhất về chính sách xã hội liên quan đến Medicaid – chương trình bảo hiểm y tế cho người nghèo. KFF ước tính, dự luật sẽ cắt giảm ngân sách Medicaid liên bang 1 nghìn tỷ USD trong 10 năm.

Những cắt giảm này cùng các thay đổi khác sẽ khiến số người không có bảo hiểm y tế tăng mạnh. Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ dự báo số người không bảo hiểm sẽ tăng thêm gần 12 triệu vào năm 2034, phần lớn do các yêu cầu lao động mới vốn từng thất bại khi áp dụng ở cấp bang.

9. Giảm phát thải khí nhà kính

Đảng Cộng hòa cũng dùng BBB để làm suy yếu Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) – chính sách khí hậu chủ chốt của Tổng thống Biden. Dự luật bao gồm các biện pháp bị chỉ trích là sẽ bóp nghẹt đầu tư năng lượng sạch. Theo Rhodium Group, nếu không có BBB, Mỹ dự kiến giảm phát thải khí nhà kính 40% so với năm 2005 vào năm 2035; còn nếu BBB có hiệu lực, mức giảm chỉ còn dưới 30%.

10. Giảm chuyển tiền hàng năm

Một điều khoản ít được chú ý nhưng quan trọng là thuế chuyển tiền quốc tế. Dự thảo ban đầu đề xuất mức thuế tới 3,5%, nhưng phiên bản cuối cùng giảm còn 1% và thu hẹp phạm vi áp dụng. Mô hình của Trung tâm Phát triển Toàn cầu cho thấy, tác động lên El Salvador còn 0,6% tổng thu nhập quốc dân, giảm mạnh so với hơn 1% ở phiên bản trước. Tuy nhiên, sau khi viện trợ nước ngoài bị cắt giảm mạnh đầu năm nay, BBB sẽ tiếp tục gây áp lực lên các nước nghèo.

Tổng quan

Bức tranh tổng thể cho thấy một thực tế ảm đạm: BBB là biểu hiện trung thành của Đảng Cộng hòa với ông Trump, nhưng cũng là mối đe dọa lớn với sức khỏe kinh tế dài hạn của nước Mỹ. Mười biểu đồ trên đã minh họa rõ ràng các tác động sâu rộng về tài khóa, xã hội và môi trường của đạo luật lịch sử này.